راهنمایی وکیل پایه یک دادگستری در مورد تصرف عدوانی

تصرف عدوانی عبارت است از تصرف ملک بدون اجازه و رضایت مالک یا مستاجر.   به این معنا  که اگر شخصی بدون رضایت مالک یا مستاجر ، ملک یا زمین او را تصرف کند این عمل او تصرف عدوانی می باشد. مطابق ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی، « ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیر منقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید» تصرف عدوانی است.

 

  بررسی دعاوی تصرف از نظر وکیل پایه یک دادگستری

طبق قانون آیین  دادرسی مدنی دعاوی تصرف بر سه قسم می باشند:

یک. دعوای تصرف عدوانی

دو .دعوای مزاحمت

سه.دعوای ممانعت از حق

تفاوت دعاوی تصرف عدوانی حقوقی با کیفری از نظر وکیل پایه یک دادگستری چیست؟

• تفاوت اصلی بین تصرف عدوانی حقوقی با کیفری ، وجود یا عدم وجود رکن روانی در متصرف عدوان است که برای مجرم بودن شخص مرتکب، باید توسط قاضی احراز شود که وی مطلع بوده است مال متعلق به غیر است.
• احراز مالکیت در قانون مجازات اسلامی ضرورت دارد در حالی که در قانون آئین دادرسی مدنی نیاز به احراز مالکیت نیست همچنین در قانون آئین دادرسی مدنی احراز سبق تصرف خواهان و لحوق تصرف (تصرف جدید) خوانده ملاک بوده ولی در قانون مجازات اسلامی نیازی به کشف و احراز سبق تصرف شاکی نمی باشد.
• دعوی تصرف عدوانی با ارائه دادخواست حقوقی قابل طرح بوده ولی شکایت کیفری تصرف عدوانی صدور حکم رفع تصرف نیاز به ارائه دادخواست حقوقی ندارد و صرف شکایت کیفری برای تعقیب جزایی متهم و صدور حکم رفع تصرف کفایت می کند.

نکته : تصرف عدوانی هم از حیث حقوقی و هم از لحاظ کیفری قابلیت رسیدگی و تعقیب دارد لذا اگر در محکمه حقوقی دادخواست رفع تصرف به دادگاه ارائه شده باشد در دادگاه کیفری صرفا باید متهم از حیث جرم تصرف عدوانی موضوع ماده 690 ق.م.ا تحت تعقیب واقع شود و مطالبه رفع تصرف در شکایت کیفری عملی لغو به نظر می رسد .طرح شکایت کیفری و تقاضای رفع تصرف عدوانی منوط به احراز مالکیت شاکی است به همین دلیل از غیر مالک قابلیت استماع ندارد و اقامه دعوی تصرف عدوانی در صورتی قابلیت استماع دارد که خواهان دارای سبق تصرف باشد.

دعاوی تصرف عدوانی کیفری چیست ؟

تصرف عدوانی کیفری عبارت است از اخراج مال غیر منقول بدون رضایت مالک یا اجازه از طرف مالک توسط دیگری با آگاهی به موضوع و از روی عمد. جرم تصرف عدوانی از جمله جرایم علی اموال و مالکیت است که موضوع آن مال غیر منقول متعلق به دیگری است. قانون گذار در ماده 690 قانون مجازات اسلامی جرم تصرف عدوانی را پیش بینی نموده و بیان می دارد در صورت اجتماع عناصر سه-گانه جرم مرتکب به مجازات یک ماه تا یکسال حبس محکوم می شود.

 

جرم تصرف عدوانی چیست ؟

عناصر جرم دعاوی تصرف عدوانی عبارتند از :

اول) عنصر قانونی جرم تصرف عدوانی: مواد 690 تا 693 قانون مجازات اسلامی
دوم) عنصر مادی جرم تصرف عدوانی: استیلای عرفی و مادی مرتکب بر مال غیرمنقول متعلق به دیگری به قصد استفاده از آن به نفع خود.
سوم) عنصر معنوی جرم تصرف عدوانی: قصد اضرار به غیر، سوءنیت خاص این جرم نیست.

تفاوت تصرف عدوانی کیفری با خلع ید در چیست ؟

دعوای تصرف عدوانی :سبق تصرف خواهان و عدوانی بودن تصرف خوانده محور رسیدگی است .در دعوای تصرف عدوانی مطابق ماده 162 قانون آیین دادرسی مدنی ابراز سند مالکیت دلیل سابقه تصرف خواهان می باشد مگر اینکه خوانده استفاده از حق را به طریق دیگر ثابت کند .

دعوای خلع ید (یا همان دعوای مالکیت) : در واقع دعوای مالکیت دعوایی است که در آن دادگاه در صورتی حکم علیه خوانده صادر می نماید که خواهان با ارائه دلایل متناسب ،مالکیت خود را نسبت ملک مورد دعوا که خوانده آن را انکار می نماید و نیز غاصبانه بودن ید خوانده را اثبات می کند. 

:یک مثال ساده :آقای ب در یک منزل مسکونی ساکن و متصرف می باشد و آقای الف مدعی است که این منزل که آقای ب متصرف آن است ملک الف بوده و سند مالکیت دارد و آقای ب به زور  آن را متصرف شده و الف در خواست خلع ید ب را دارد .

در دعاوی تصرف عدوانی :مهم این است که خواهان سابقه تصرف در مال غیر منقول (ملک ، زمین ) داشته باشد و خوانده به زور مال غیرمنقول را از دست خواهان گرفته باشد و خودش تصرف کند .

تصرف عدوانی در ملک مشاع

مال مشاع مالی است که بیش از یک نفر در جزء جزء آن مال مالک باشند ، بدون اینکه سهم هر یک در آن مال خاص مجزا شده باشد. از آنجا که مرتکب هم در این اموال مالک است آیا باز جرمی محقق می شود؟ این جرم در اموال مشاع نیز قابل تحقق است ، زیرا کل مال مشاع به یک نفر تعلق ندارد و تصرف در این مال حتی از طرف یکی از شرکاء بدون اجازه سایر ماکین تصرف در مال دیگری است.

از طرف دیگر از لحاظ عنصرمعنوی وقتی شریک مال مشاع با سوء نیت این اقدام را مرتکب می گردد، نظم عمومی جامعه را نیز مختل نموده و از آنجا که هدف حقوق کیفری حفظ حقوق و آزادی های فردی و نظم عمومی است می توان قائل شد که این اقدام شریک موجب ایراد ضرر به شریک دیگر و حقوق او شده است. به این ترتیب به نظر می رسد که بتوان قائل به تحقق این جرم در اموال مشاع نیز شد.

چند سوال متداول بررسی دعاوی تصرف توسط وکیل پایه یک

 

کسی که ملک متصرفی مستاجر را از تصرف او خارج کند مستاجر چه دعوایی می تواند مطرح کند ؟

مطابق ماده 170 قانون آیین دادرسی مدنی مستاجر که متصرف قانونی ملک است در این صورت دعوای تصرف عدوانی مطرح می کند .

چه زمانی دعوای تصرف عدوانی مطرح می شود ؟

• موضوع اختلاف مال غیر منقول باشد مثل مغازه ، زمین ،خانه و…
• خواهان مدعی تصرف قبلی در مال غیر منقول مزبور بوده :(یعنی خواهان مدعی باشد ملک مزبور مدت ها در تصرفش بوده (و خواهان مدعی تصرف فعلی خوانده به طور عدوانی باشد .(خواهان مدعی باشد ملکی را که مدت ها در تصرف داشته خوانده به زور از دست او گرفته)
• خوانده انکار کند .(خوانده همه ادعا های خواهان را انکار کند)

 می توان علیه مستاجر دعوای رفع تصرف عدوانی مطرح نمود؟

اگر عقد اجاره بین مالک و مستاجرمنعقد شده باشد  به طور مثال یعنی  ورود یک نفر به داخل یک ملک،ساختمان و زمین مسبوق به سابقه استیجاری باشد،فقط مالک آن ملک می تواند دعوای تخلیه را مطرح کند. در خصوص رابطه مستاجر و موجر دعوای رفع تصرف عدوانی جاری نخواهد بود. اما یکی از دلایل طرح دعوای رفع تصرف عدوانی انقضای قرارداد اجاره است. از این حیث حسب مورد طرح دعوای تصرف عدوانی مطرح می شود.